Şiirlerin Türkçe orijinallerini İngilizce çevirilerinin ardında bulabilirsiniz.
Endulko1
I set the water of silence on the nightstand, I was taught to leave it uncovered for a bit before giving it to the patient. I suggested calling the doctor, but gramama Ester insisted “endulko is good, it will heal me.” Since gramama couldn’t walk, we couldn’t go to the hamam, yet she needed to sweat a lot to rid herself of the illness. Before the endulko, we tried many remedies of course. My mom made kaparas, gave them out to neighbors. We went to the tomb of a haham and recited prayers, in fact during the Aravit prayer at the synagogue, grampapa even made up new names for gramama, to confuse the Angel of Death.
Just yesterday I sent olive oil to the synagogue, so that disease flows out of the house. Once upon a time gramama Ester had a sewing workshop. When the women she had sewn wedding dresses for come to visit, I offer them dulse de bimbrio on a tray lined up with glasses of water.
The one who likes quince jam the most is Nisimachi, the neighbor’s youngest son. Thank god for Nisimachi! If he doesn’t go out to gather those plant roots, gramama’s psoriasis plaques won’t heal. If only she wouldn’t scratch them, but she can’t help it. As she scratches them, she says, the mother-of-pearl sheen of the plaques takes her back to the past. To cheer her up, I bring her her coffee, while my eye lingers on the old Singer sewing machine, long left covered.
Since gramama Ester had a stroke on her thimble finger she can’t sew but in her sleep she raves,
“if you get in line I’ll sew yours too.” I remember again the story she tells often:
In the Kirklareli of July 1934, during the traditional Kırkpınar wrestling season, there were serious attacks against the Jewish families that lived there. Many Jewish families’ homes were raided and looted, their possessions and their memories destroyed. When the looters, who also burst into grandmothers’ houses, tried to load up the sewing machine she had just bought, gramama told off the burly man so bad that it made him drop the machine and run away. The intimidations caused many families to sell their assets for much less than their value and migrate to Istanbul.
I remove the cover off the machine, thread it, zigzagging
I take out the bad memories from my gramama’s past and thread them into mine.
She calls to me from inside: “Chikitika, where are these sewing noises coming from?”
I smile.
**I wrote this after enjoying Erol Haker’s book “Once Upon a Time Jews lived in Kirklareli.” [Author’s note.]
First published in the newspaper Özgür Gündem, 2004.
Hazy Love
while you studied the water alphabet
of a city with many squares
the fountains lodged
in your migration-green eyes
would splash the cobblestones
trim-trak-trim-trak.
birds would touch your knees,
as your elbow multiplied the streets.
your salty mouth dazzled the sun.
while descending from mica nights
your voice, you held on to it,
would feel your breath longer.
In the piercing call of a yesterday
we’d see that you were not mistaken.
you would cast face maps from the mold
of the fabric of the rhyming city.
at times you were a day of leaving.
the sentinel birds you fed with distant sounds
waited to pounce on the climateless.
the city of touchstones had parasols.
on a wet day
the blades of grass made the wind echo,
you had long descended to yesterday.
your ears were like wells.
I
came later
touching the shiny birds
I came.
From Pusu Bilici [The Ambush Finder], 2008.
Knowledge of Loneliness
the sun was out
my aunt was picking stones out of rice.
you were a coffee merchant.
you had forgettings secret to us
unprompted sulkings,
dyings in dream.
you went to far away places,
we went out into the rain.
lonely, they called you
merchant lonely.
you traveled to borders, back and forth
like that.
i was rooms, fit for exile.
I wanted to resemble a frigatebird
—my body was bulky, so be it—
migratory, over the water
moony.
my brother, i dressed identically to him
but he was a pure-tongued prince
while i went along with lies later on.
From Pusu Bilici [The Ambush Finder], 2008.
Day of the Pomegranate
what is stolen from a neighboring garden at night
must be a ripe pomegranate. the woman divides
the pomegranate juice into three, mixes in the blessed
water. three weeks must pass.
the man, a leech;
the woman, sobbing her innermost.
If the sobbing one is a woman; the liquid is poured not
on her head, but on her chest, between the breasts.
once the snow cleared she would carry her little self
the linden would hold her stupor
when fear trapped in rooms
made her wet herself.
those who built lakes in gardens
those who had their fill of the sun
when they could not see
the red-ripe pomegranates in her palms
they gave her no rest
for she opened and read the book
she bled herself.
she waited three weeks
the house scabbed and crumbled
since her breasts could not hold the liquid
suddenly, the woman wouldn’t stay quiet.
From Pusu Bilici [The Ambush Finder], 2008.
Excerpt from Nabız Kayıt [Pulse Record]
66.
My head spins when I go outside.
67.
Alina did not cry today either.
68.
The foods thought to increase milk are apparently called “galactagogue.”
69.
Hiccup: The assent to repetition.
70.
Children are archaeologically invisible. With nets and baskets.
71.
A region inside me. My mom sits there. How should I call out to her.
72.
Alina tries to hold the cat on the rocking thingy. And yawns.
73.
My mom humored us. Her neck is a tulip.
74.
If motherhood is being warm on rough ground:
Mary Kelly’s Flashing Nipple Happening. 7 minutes 11 seconds.
75.
Always sleeping on her left, she forgot her right. The poetic image takes us
to the origin of the speaking being, says Bachelard.
76.
Hurricane Maria is apparently about to hit Puerto Rico.
77.
Your spouse is from wider society, you can’t have a vijola said the voice on the phone.
78.
Lightning: The angular borders of caution.
79.
A play mat. Will the back of her head flatten?
80.
Structural skill. The world is deep.The milk that constantly goes up her nose.
81.
The island burned up and out. She can’t hold her head up for too long just yet.
82.
Throat: Making mothers out of absent mothers: the most mother.
83.
The TB vaccine: a shawl on the shoulder.
84.
Dismantling the mansion with oil, massage, and a soft brush.
85.
She sleeps differently in the rain. Everything that shines sees.
86.
I’m a deflated balloon.
87.
On the seashores of countless worlds, kids are playing, said Tagore.
88.
Fingers: That infamous oral phase says the doctor.
From Nabız Kayıt [Pulse Record], 2020.
Endulko*
Sükunet suyunu başucuna koydum, hastaya içirilmeden önce bir süre açık havada bırakılması gerektiğini de öğrenmiştim. Ben doktoru çağıralım desem de, gramama Ester, “Endulko iyidir, iyileştirir beni” diye diretiyordu. Gramama yürüyemediğinden hamama gidemiyorduk, oysa bolca terleyip hastalığı atması gerekiyordu. Endulko’dan önce bir sürü çareler denedik tabii. Kaparalar yaptı annem, komşulara dağıttı. Bir hahamın mezarına gidip dualar okuduk, hatta Aravit duasında grampapa sinagogta Azrail’in kafasını karıştırmak için gramama için yeni adlar bile uydurdu.
Daha dün zeytinyağı gönderdim sinagoga, hastalık evin içinden akıp gitsin diye. Bir zamanlar dikiş atölyesi olan gramama Ester’in gelinlik diktiği kadınlar ziyarete
geldiğinde, onlara su bardaklarının dizili olduğu bir tepside dulse de bimbrio ikram ediyorum. Ayva reçelini en çok seven de Nisimaçi, komşunun küçük oğlu. Sağolsun Nisimaçi! Şu bitki köklerini toplayıp getirmese, iyileşemeyecek sedefleri gramamanın. Bir de kaşımasa onları, duramıyor, kaşıdıkça sedeflerin parlaklığı onu geçmişine götürüyormuş. Keyiflenmesi için ona kahvesini götürüyorum, bir yandan da gözüm üzeri çoktandır örtülü duran eski Singer dikiş makinesine takılıyor.
Gramama Ester yüksük parmağına felç indiğinden beri dikemiyor ancak uykusunda,
“sıraya girerseniz sizinkini de dikerim” diye sayıklıyor. Sıklıkla anlattığı öyküyü yeniden hatırlıyorum:
1934 Temmuzunun Kırklareli’sinde geleneksel Kırkpınar güreşlerinin yapıldığı sıralarda, orada yaşayan Yahudi ailelere yönelik ciddi saldırılar olmuş. Birçok Yahudi ailenin evine zorla girilerek evleri yağmalanmış, eşyaları ve anıları tahrip edilmiş. Büyükannelerin evine de dalan yağmacılar, daha yeni aldığı dikiş makinesini sırtlayıp götürmeye kalkınca, gramama iri yarı olan adamı öyle bir azarlamış ki adam makinayı elinden düşürüp aceleyle evden çıkmış. Bu olayların yıldırıcılığı, birçok ailenin mallarını değerlerinin çok altında elden çıkararak, İstanbul’a göç etmesine neden olmuş.
Makinenin üzerinden örtüyü kaldırıyorum, ipliği geçiriyorum, zikzak yaparak
çıkarıyorum gramamanın geçmişinden kötü anılarını ve kendiminkine geçiriyorum.
İçeriden bana sesleniyor: ”Çikitika, nereden geliyor bu dikiş sesleri?”
Gülümsüyorum.
*Endulko: Yahudilerin İspanya’dan getirdikleri ruhani bir tedavi yöntemi.
**Bu yazıyı, Erol Haker’in “Bir Zamanlar Kırklareli’de Yahudiler Yaşardı…” kitabını
keyifle okuduktan sonra yazdım.
Puslu Aşk
sen çok meydanlı bir kentin
su alfabesine çalışırken
göç yeşili gözlerinde
konaklayan çeşmeler
ıslatırdı parke taşlarını
trim-trak-trim-trak
kuşlar dokunurdu dizlerine,
çoğaltırken sokakları dirseğin.
tuzlu ağzın kamaşırdı güneşi.
mika gecelerden inerken
tutunduğun sesine
uzun gelirdi soluğun.
tiz bir dünde
yanılmadığını görürdük.
yüz haritaları çıkarırdın dolgudan
uyak kentin dokusuna.
kimi zaman çıkılan bir gündün.
uzak seslerle beslediğin gözcü kuşları
kapmaya dururdu iklimsizleri
tutum kentinin şemsiyeleri vardı.
ıslak bir günde
otların üçü çınlatıyordu rüzgarı
düne inmiştin sen çoktan,
kuyu gibiydi kulakların.
ben sonra geldim
parlak kuşlara dokunarak
geldim.
Yalnızlık Bilgisi
güneş vardı
teyzem pirinç ayıklıyordu.
sen kahve tüccarıydın.
unutmaların vardı bizden gizli
yok yere küsmelerin,
ölmelerin rüyada.
uzaklara gittikçe sen
biz yağmura çıkıyorduk.
seni yalnız derlerdi
tüccar yalnızı.
sınırlara gider gelirdin öyle.
ben odalardım kovulası
benzetmek için fırkateyn kuşuna
–büyüktü cüssem, varsın olsun—
göç halindeydim su üstünde
dalgın.
bir örnek giyindiğim kardeşim
ama o saf dilli bir prensti
ben ise yalana uydum sonraları.
Narın Günü
bir komşu bahçesinden geceleyin çalınanın
olmuş bir nar olması gerekir. kadın nar
suyunu üçe böler, içine okunmuş su
döker. böyle üç hafta geçmesi gerekir.
adam sülük;
kadın, hıçkıran içini
hıçkırıklı kadınsa; su basına değil
göğsüne, iki meme arasına dökülür
kar kalkınca taşıyacaktı kendini küçüğü
ıhlamur tutacaktı baygınlığı
odalara sıkışmış korku
altını ıslatınca.
bahçelere göl kuranlar
güneşe tok oturanlar görmeyince
kızarmış narları avucunda
rahat ettirememişti bir
açtı okudu kitabı diye
kanattı kendini.
üç hafta bekledi
ev kabuk olup döküldü
göğsüne dar geldi de şu
susmaz oldu birden kadın.
Nabız Kayıt‘tan
66.
Dışarıya çıkınca basım dönüyor.
67.
Alina bugün de ağlamadı.
68.
Sütü artırdığı düşünülen yiyeceklere ‘galaktagog’ deniyormuş.
69.
Hıçkırık: Tekrarın kabulü
70.
Çocuklar arkeolojik olarak görünmezdir. Ağlar ve sepetlerle.
71.
İçimde bir bölge. Orada annem oturuyor. Ona nasıl seslensem.
72.
Alina sallanan şeyde kediyi tutmaya çalışıyor. Ve esniyor.
73.
Annem suyumuza gitti. Boynu lale.
74.
Annelik sert zeminde ılık olabilmekse:
Mary Kelly’nin Flashing Nipple Happening’i. 7 Dakika 11 saniye.
75.
Hep sola yatınca sağını unuttu. Şiirsel imge bizi, konuşan varlığın
kökenine götürür diyor Bachelard.
76.
Maria kasırgası Porto Riko’yu vurmak üzereymiş.
77.
Eşiniz geniş toplumdan, vijola yapamazsınız dedi telefondaki ses.
78.
Şimşekler: Temkinin köşeli sınırları.
79.
Oyun halısı. Kafasının arkası düzleşir mi?
80.
Yapısal beceri. Dünya derin. Burnuna sürekli kaçan süt.
81.
Ada yanıp söndü. Kafasını uzun uzun dik tutamıyor henüz.
82.
Gırtlak: Yok annelerden anne çıkarmak: En anne.
83.
Verem aşısı: Omuzda şal.
84.
Konağı sökmek yağ, masaj ve yumuşak fırçayla
85.
Yağmurda başka uyuyor. Parlayan herşey görür.
86.
Havası alınmış balonum.
87.
Sayısız dünyanın deniz kıyısında çocuklar oynuyor demiş Tagore.
88.
Parmaklar: O ünlü oral dönem diyor doktor.
Footnotes
- Endulko: A form of spiritual healing Jews brought from Spain. [Author’s note.]
- Kapara is a symbolic sacrifice to expiate sins, which can involve the ritualized slaughter of animals like chicken to be distributed to the needy. [Translator’s note.]
Anita Sezgener (b. 1971) was born in Istanbul to a Sephardic Jewish family. She’s published nine books of her own poetry, as well as poems, prose, essays, translations, and interviews in a range of journals and books. She translated Anne Carson’s Short Talks, Raymond Federman’s Voice in the Closet, and Jennifer Martenson’s Xq28¹ into Turkish. Since 2008, she has edited and published Cin Ayşe, a visibility project for women, and is a co-editor of Moero Fanzin, an online poetry zine. Read more about Anita Sezgener here.